कुनै बेला धानचामल कम्पनीनै खोलेर निर्यात गर्ने देश नेपाल अहिले सबैभन्दा बढी आयात गर्नेको सूचीमा छ । पछिल्लो ११ महिनाको भन्सार विभागको तथ्यांक अनुसार साढे ४४ अर्बको धान, चामल र कनिका आयात भएको छ ।

गत वर्ष यही अवधिमा २६ अर्ब ४ करोडको मात्रै आयात थियो । ३० वर्ष अघिसम्म नेपालबाट धान चामल खाडीदेखि अमेरिकासम्म निर्यात गर्न किन्थ्यो अहिले आपैmले किन्न पर्ने अवस्था छ । देशको कूल गार्हस्थ्य उत्पादनमा कृषिको योगदान २५ प्रतिशत रहेकामा धानको हिस्सा १५ प्रतिशतभन्दा बढी छ ।

धान उत्पादनमा हुने घटबढले गार्हस्थ्य उत्पादनकै आाकडा फरक पर्छ । उत्पादन लागत बढेको भन्दै किसान कृषिबाटै पलायन हुँदासमेत किसानलाई टिकाउने कार्यक्रम आउनै सकेको छैन ।

मानो रोपेर मुरी उब्जाउने समयमा अहिले देशभरका किसान धान रोपाइामा व्यस्त छन् । धान उत्पादनका लागि उर्वर नेपालमा तराईदेखि ३ हजार ५० मिटरको उचाइमा रहेको जुम्लाको छुमचौरमा पनि धान उत्पादन हुन्छ । तर किसानलाई मल, बीउ जस्ता आधारभूत सामग्री समयमै दिन नसक्दा धानको उत्पादकत्व बढाउन सकिएको छैन ।

नेपालमा करिब साढे १४ लाख हेक्टरमा धान रोपाइ हुन्छ । जुन खेतीयोग्य जमिनको ४७ प्रतिशत हो । यसबाट वाषिर्क सरदर ५५ लाख टन धान उत्पादन हुन्छ । नेपाललाई वाषिर्क औषत ७० लाख टन धान चाहिन्छ ।

मलखाद, उन्नत बीउ, प्रविधि र सिाचाइको अभावले आवश्यकता अनुसारको उत्पादन गर्न नसकिँदा बाषिर्क ६ लाख टन चालम आयात गर्नुपरेको छ ।